Fransızların Mısır’ı istilası üzerine Osmanlı ordusuna asker yazılarak, Rumeli'deki Arnavut askerinin kumandanı Puyanlı Hasan Paşa'nın maiyetine girdi. 1799’da Mısır’a vardı. Fransızlarla yapılan muhârebelerde ve bilhassa Ebû Kayr Muhârebesinde fevkalâde cesaret gösterip, şöhret kazandı.
Üstün zekası ile dikkat çeken Kavalalı Mehmet Ali’nin itibarı devamlı arttı. Napolyon Bonaparte ve Fransız ordusu Mısır’dan kovulunca, orada kalıp, Arnavut askerlerinin kumandanı oldu. Mısır’daki askerleri disiplin altına alarak, kontrol etti. Böylece Mısır’da âsâyişi temin edince, bu muvaffakiyeti İstanbul’a arz edildi. Mısır’da kuvvetli bir idârenin, ancak muktedir bir şahsiyet olan Mehmet Ali Paşa tarafından sağlanacağını kestiren Padişah III. Selim (1789-1807), onu vezir pâyesiyle Mısır vâliliğine tayin etti (8 Temmuz 1805).
Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Mısır’da asayişi ve emniyeti temin edip,asileri ortadan kaldırdı. İskenderiye civarına asker çıkaran İngilizleri büyük bir bozguna uğrattı(1808). İbrahim Paşa ve İsmail paşa'nın yardımı ile hakimiyetini, Sai, Nevbe ve Sudan’a doğru genişletti. Mısır’ın kültürünü geliştirmeye ve imarına çalışarak, Fünûn-ı Harbiye, Tıbbiye ile diğer lüzumlu okulları açtırdı. Tercüme komisyonları vâsıtasıyla yeni bilgilerin yayılmasına çalıştı. Avrupa’dan getirttiği öğretmenler vasıtasıyla meslek ve sanat elemanları yetiştirdi. Gayret ve teşvikleriyle kısa zamanda, zirâat ve sanayi geliştirilerek, atölye ve fabrikalar kuruldu. Aşağı Mısır ve Nil Vâdisi elverişli duruma getirilerek; pirinç, pamuk, şekerkamışı gibi çeşitli hubûbatın üretimi arttı.
Bu sırada; Padişah II. Mahmut döneminde Necd taraflarından çıkan Müseyleme-i Kezzâb neslinden olan Vehhâbîler, Arab Yarımadasının çoğunu zaptedip, ahaliye zulüm yapıp, İslâmî müesseseleri tahrip ettiler. Vehhâbîler, Hicaz’ı tehdit etmeye başlayınca, Bâbıâlî’nin emriyle bölgeye asker sevk eden Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Arabistan’ın mübârek şehirlerinin Vehhâbî sapıklarından temizlenmesine çok önem verdi. İsyan'ın elebaşılarını yakalayarak İstanbul’a gönderdi. Hac yolunu emniyet altına aldı. Bu başarıları üzerine oğlu İbrahim Paşaya vezirlik rütbesiyle Hicâz umûmî vâliliği verildi. Mora’daki Rum İsyânında oğlu İbrâhim Paşa komutasında yardım gönderen Mehmed Ali Paşanın donanması, Fransız, İngiliz, Rus gemilerinden meydana gelen filo tarafından yakıldı. Bu olay üzerine Kavalalı Mehmet Ali Paşa, geri kalan donanmasını padişaha haber vermeden geri çekti. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşına da devletçe istendiği halde yardım göndermedi. Bu olaylar padişah ile Mısır valisinin arasını açtı. İngilizler de bu anlaşmazlığın büyümesi için gayret sarf etti. Bilhassa Mustafa Reşit Paşayı kullanarak Osmanlı Devletini Mısır’a müdahale etmek üzere kışkırttılar. Yapılan mücâdelede düzenli ve disiplinli kuvvetlere sâhip Mısır ordusu, Kütahya’ya kadar ilerledi. Bu olaylar üzerine Sultan Abdülmecîd Han (1839-1861) devrinde 1841’de yapılan antlaşma ile Mısır vâliliği Kavalalı Mehmed Ali Paşaya ve nesline verildi. 1845’te İstanbul’a gelerek, Osmanlı Padişahı Abdülmecit'e bağlılığını arz edip, iyi kabul gördü.
1847’de iyice ihtiyarlayan ve aklî durumu bozulan Kavalalı Mehmet Ali Paşanın yerine oğlu Kavalalı İbrahim Paşa, Mısır vâli vekilliğine tayin edildi. 1849’da Mısır’da vefat eden Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Kâhire’de mükemmel bir türbesi vardır. Yerine torunu Abbas Hilmi Paşa, Mısır vâlisi oldu. Kavalalı Mehmet Ali Paşanın kurduğu hanedanlık, 1953 târihine kadar devâm etti.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder