Şahkulu İsyanı, 1511 yılı Nisan ayında, Şah İsmail'i kurtarıcı olarak kabul eden Şahkulu önderliğindeki Kızılbaşlar tarafından II. Bayezid yönetimindeki Osmanlı İmparatorluğu'na karşı gerçekleştirilmiş bir isyandır.
Şahkulu İsyanı Nedenleri
Şeyh Bedrettin İsyanı sırasında Anadolu ilk defa dini içerikli bir ayrışmaya tanıklık etmişti. Ancak bu ayrışma ilk ve tek olmayacak daha sonraki yıllarda da devam edecekti.
Nitekim vergi düzeninde yapılan adaletsizlikler ve devlet yönetiminde Türkmenlerin dışlanmaya başlaması yeni sorunlara zemin hazırladı. Ayrıca İran'da hanedan değişikliği olmuştu. Yeni hanedan Safevîler Şii idi ve etki alanını arttırmak istiyorlardı. Nitekim Anadolu'ya gönderdiği dailer aracılığıyla Şii propagandası yapmaktaydı. Osmanlı o sıralar taht kavgalarıyla meşguldü. Bu da Şah İsmail'in işini kolaylaştırıyordu.
Safevi ailesinden olan ve Anadolu'ya göç eden Hasan Halife uzun yıllar Alevî Türkmenlerle bağlantı içindeydi. İleri ki yıllarda yerine oğlu Şahkulu Baba Tekeli geçti. Şahkulu'nun diğer lakabı da "Han"'dır. Şahkulu Han sadece babasının tekkesini değil gösterdiği ilmi ve dini başarılar sayesinde Abdal Musa tekkesinin de lideri olmayı başardı.
Şahkulu önemli miktarda taraftar topladıktan sonra, Batı Anadolu ve Rumeli' de halifeler vasıtasıyla halkı Şah İsmail' e biate davet etmişti. Bu sırada Osmanlı şehzadeleri arasındaki hoşnutsuzluk ve devlet erkanının kayıtsızlığından istifade ederek ayaklandı. Emrindeki kuvvetlerle Manisa sancağına gitmiş olan Şehzade Korkut' un hazinesini taşıyan kafileye saldırıp ganimet ele geçirdikten sonra Şah İsmail' in halifesi iddiasıyla etrafa saldırdı. Antalya' yı basıp kadı yı öldürdükten sonra Kızılcakaya, İstanos (Korkuteli), Elmalı, Burdur ve Keçiborlu' yu basıp kadılarını ve bir kısım halkını öldürdüp Kütahya önlerine gelmiştir.
Kendi üzerine gönderilen Anadolu Beylerbeyi Karagöz Ahmed Paşa yönetimindeki Osmanlı kuvvetlerini mağlup edilerek paşayı esir alınmıştır. Şahkulu Kütahya'yı kuşattı ve kale önünde Karagöz Ahmet Paşa' yı öldürdüyse de şehri alamadı. (22 Nisan 1511) Şahkulu bundan sonra Bursa üzerine yürümeye başlamış, kendisine karşı gönderilen subaşı Hasan Ağa' yı da yenerek öldürmesi üzerine Bursa' da heyecan artmış, Şehzade Korkut Manisa kalesine kapanmıştır. Bursa kadısının durumu İstanbul' a bildirmesi üzerine Vezir-i Azam Hadım Ali Paşa, isyanı bastırmakla görevlendirildi. Şahkulu kuvvetleri Karaman beylerbeyi Haydar Paşa'yı öldürdükten sonra kuzeye ilerlediler. Sefere görevlendirilen Şehzade Ahmet ile diğer şehzadeler Altıntaş mevkinde Hadım Ali Paşa ile birleştiler ve asileri sarp bir dağda kuşattılar. Bu esnada Şehzade Ahmet asilere saldıracağı yerde saltanat iddiasıyla yeniçerileri kendisine biat etmeye davet etti, fakat ret cevabı aldı. Bu sırada kuşatılan Şahkulu kuvvetleri bir yolunu bularak kaçmayı başardılar. Hadım Ali Paşa isyancıları takibe koyulduysa da yeniçerilerin kendisine biat etmemesine küsen Şehzade Ahmet kendi sancağına çekildi.
Şahkulu İsyanı Sonuçları
İsyanın bastırılmasından sonra Osmanlı yönetimi Isparta ve Antalya taraflarında ele geçirdiği Kızılbaşları Mora' da zaptedilen Modon ve Koron taraflarına tehcir etmiştir.
Şahkulu İsyanı Nedenleri
Şeyh Bedrettin İsyanı sırasında Anadolu ilk defa dini içerikli bir ayrışmaya tanıklık etmişti. Ancak bu ayrışma ilk ve tek olmayacak daha sonraki yıllarda da devam edecekti.
Nitekim vergi düzeninde yapılan adaletsizlikler ve devlet yönetiminde Türkmenlerin dışlanmaya başlaması yeni sorunlara zemin hazırladı. Ayrıca İran'da hanedan değişikliği olmuştu. Yeni hanedan Safevîler Şii idi ve etki alanını arttırmak istiyorlardı. Nitekim Anadolu'ya gönderdiği dailer aracılığıyla Şii propagandası yapmaktaydı. Osmanlı o sıralar taht kavgalarıyla meşguldü. Bu da Şah İsmail'in işini kolaylaştırıyordu.
Safevi ailesinden olan ve Anadolu'ya göç eden Hasan Halife uzun yıllar Alevî Türkmenlerle bağlantı içindeydi. İleri ki yıllarda yerine oğlu Şahkulu Baba Tekeli geçti. Şahkulu'nun diğer lakabı da "Han"'dır. Şahkulu Han sadece babasının tekkesini değil gösterdiği ilmi ve dini başarılar sayesinde Abdal Musa tekkesinin de lideri olmayı başardı.
Şahkulu önemli miktarda taraftar topladıktan sonra, Batı Anadolu ve Rumeli' de halifeler vasıtasıyla halkı Şah İsmail' e biate davet etmişti. Bu sırada Osmanlı şehzadeleri arasındaki hoşnutsuzluk ve devlet erkanının kayıtsızlığından istifade ederek ayaklandı. Emrindeki kuvvetlerle Manisa sancağına gitmiş olan Şehzade Korkut' un hazinesini taşıyan kafileye saldırıp ganimet ele geçirdikten sonra Şah İsmail' in halifesi iddiasıyla etrafa saldırdı. Antalya' yı basıp kadı yı öldürdükten sonra Kızılcakaya, İstanos (Korkuteli), Elmalı, Burdur ve Keçiborlu' yu basıp kadılarını ve bir kısım halkını öldürdüp Kütahya önlerine gelmiştir.
Kendi üzerine gönderilen Anadolu Beylerbeyi Karagöz Ahmed Paşa yönetimindeki Osmanlı kuvvetlerini mağlup edilerek paşayı esir alınmıştır. Şahkulu Kütahya'yı kuşattı ve kale önünde Karagöz Ahmet Paşa' yı öldürdüyse de şehri alamadı. (22 Nisan 1511) Şahkulu bundan sonra Bursa üzerine yürümeye başlamış, kendisine karşı gönderilen subaşı Hasan Ağa' yı da yenerek öldürmesi üzerine Bursa' da heyecan artmış, Şehzade Korkut Manisa kalesine kapanmıştır. Bursa kadısının durumu İstanbul' a bildirmesi üzerine Vezir-i Azam Hadım Ali Paşa, isyanı bastırmakla görevlendirildi. Şahkulu kuvvetleri Karaman beylerbeyi Haydar Paşa'yı öldürdükten sonra kuzeye ilerlediler. Sefere görevlendirilen Şehzade Ahmet ile diğer şehzadeler Altıntaş mevkinde Hadım Ali Paşa ile birleştiler ve asileri sarp bir dağda kuşattılar. Bu esnada Şehzade Ahmet asilere saldıracağı yerde saltanat iddiasıyla yeniçerileri kendisine biat etmeye davet etti, fakat ret cevabı aldı. Bu sırada kuşatılan Şahkulu kuvvetleri bir yolunu bularak kaçmayı başardılar. Hadım Ali Paşa isyancıları takibe koyulduysa da yeniçerilerin kendisine biat etmemesine küsen Şehzade Ahmet kendi sancağına çekildi.
Hadım Ali Paşa, Sivas civarındaki Çubukova yada Gökçay mevkinde Şahkulu kuvvetlerine yetişti ve iki taraf çarpıştı. Savaşta Şahkulu' nun ölmesi üzerine isyancılar arasında kargaşa çıktı. Bu esnada Hadım Ali Paşa' da okla vurularak öldürüldü.(2 Temmuz 1511) Galip gelen Osmanlı güçleri Hadım Ali Paşa nın ölümü üzerine ilerleyemediler, kalan isyancılar da İran'a doğru gittiler.
İsyanın bastırılmasından sonra Osmanlı yönetimi Isparta ve Antalya taraflarında ele geçirdiği Kızılbaşları Mora' da zaptedilen Modon ve Koron taraflarına tehcir etmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder