Feleküddin Dündar Bey, babası İlyas ile dedesi Hamit zamanında da bu bölgede bulunmuşlardı. Bu nedenle bu bölgenin yabancısı değildi. Isparta kenti ve çevresinin adı Türkiye Cumhuriyeti'ne kadar Hamit olarak kalmıştır. Güneyde bulunan Tekeoğulları'na komşudur.
Hamitoğulları Tarihi (1301-1423)
Anadolu Selçuklu Devleti yıkılmaya yüz tutunca, Batı Anadolu'da bulunan Türkmen Beyleri, ayrı ayrı Beylikler kurma girişiminde bulundular. Sayıları (15)'i bulan bu beyliklerden biri de Hamitoğulları Beyliği idi. Isparta, Burdur, Konya İllerinin bazı yerleri, bu beyliğin sınırları içinde bulunuyordu. Beylik yak. 1301 (Hicri 700) de kuruldu. Elyarzigan Bey'in babası; Dündar Bey'in dedesi olan Hamit Bey'in adı verildi.
Beyliğe adı verilen Hamit Bey; Selçuklulardandır. Anadolu'da geçimlerini hayvancılıkla sağlayan bazı Türkmen yürüklerini toplamış, onlara baş olmuştur. Eline geçirdiği yerlere "Hamiteli"; oralarda yaşayan halka da "Hamit Türkmenleri" denmiştir.
Başlangıç yıllarında, Başkent Uluborlu idi. Sonradan Eğirdir'e taşındı. Eğirdir bayındır hale getirildikten sonra, adı değiştirildi; "Felekâbât" oldu. Isparta'ya da "Hamit İli" denilmeye başlandı. Isparta, uzun süre bu adı taşıdı.
Gölhisar (Burdur'un ilçesi), Korkuteli (Antalya'nın ilçesi), Antalya; Hamitoğulları'nın egemenliğinin altına girince, sınırları da genişlemiş oldu.
Hamitoğulları Beyliğinin sınırları Burdur'dan taşıp, Antalya'ya vardıktan sonra, tarihi olaylar şöyle gelişti. Dündar Bey komşu ve çevrede bulunan öteki beyliklerle iyi ilişkiler içindeydi. Kendi gücüne, kuvvetine aşırı derecede güveni vardı. Kendine olan bu güveni de 15.000 yaya; 15.000de atlı askerinin oluşundan, Beyliğinin sınırları içinde 15 kalenin bulunuşundan idi.
Bahadır Han'ın en güçlü adamı İlhanlı Emir Çoban'a boyun eğmeyenlerin içinde Dündar Bey de vardı. Emir Çoban, İlhanlı Devleti'nin en güçlü adamı haline geldikten sonra, oğullarını her ile vali yaptı. Oğlu Demirtaş'ı da Anadolu'ya gönderdi. Demirtaş (1317) 'de Anadolu'ya geldikten sonra, kendilerine boyun eğmeyenleri ortadan kaldırmak için, girişimde bulundu. Bunların başında Hamit Bey ve Dündar Bey geliyordu. İzledi, yakalattı ve hemen yaşamına son verdi. Ama bu pek kolay olmadı. Yunus Bey'in oğlu Mahmut kendisine yardım etmemiş olsaydı, Dündar Bey'i yakalaması da öldürmesi de mümkün olmayacaktı. Dündar Beyin ortadan kaldırılmasında Mahmut'un pek büyük yardımını görmüştü. Bu yardımın bir karşılığı olarak da, Antalya ve çevresini Mahmut Beye verdi.
Hamitoğulları Beyliği İkiye Ayrılması
Hamitoğulları Beyliği: (1280-1391) arası 108 yıl yaşadı. Başkent önce Uluborlu idi; sonra Eğirdir'e nakledildi.
Hamitogulları Teke (Antalya) Beyliği (1300 - 1423) yılları arası (123) yıllık bir yaşamı oldu. Teke Beyliğine 80 yıl Antalya; 33 yıl da, Korkuteli Başkent oldu.
Kısa bir süre sonra, öldürülen Dündar Bey'in oğlu Hızır, Beyliğe sahip çıktı. Babasının olan toprakları tekrar geri aldı. Mısırda bulunan kardeşi İshak'ta geldi; beyliğin başına geçti (1328). İshak Bey ölünce kardeşi Mehmet'in oğlu Mustafa, sonra da Hüsamettin İlyas Beyler Hükümdar oldular.
İlyas Bey, Karamanoğulları ile girdiği savaşı kaybedince, Germiyanoğlu Süleyman Beye sığındı. Onun desteği ile de kaybettiği toprakları geri aldı. Ölümünden sonra başa geçen oğlu Kâmelettin Hüseyin Bey'e, Karamanoğulları rahat, dirlik, düzenlik yüzü göstermediler. Saldırıp durdular. Bu saldırılardan bıkıp usanan Hüseyin Bey; Beyşehir, Seydişehir, Akşehir, Yalvaç, Şarkikaraağaç'ı Osmanlı Padişahı Murat Hüdavendigâr'a 80.000 altına sattı (1374). Kendisine de sadece Isparta ve Eğirdir kalmış oldu.
Hamitoğulları (Antalya) Teke Beyliği'nin başına Yunus Beyden sonra Mahmut Bey geçti. İlhanlıların güçlü adamı Emir Çoban'ın oğlu Demirtaş'la Mısır'a gitti; orada tutuklandı (1327); yönetimi kardeşi Hızır Bey aldı. Başkent Korkuteli'nde işleri düzene sokmaya çalıştı ise de hasta oluşu yüzünden yerini Dadı Bey'e bırakmak zorunda kaldı. Sonra, başa küçük Mehmet Bey geçti. Antalya, Kıbrıs Kralı Petro'nun işgaline uğramıştı (1365); on bir yıl sonra, almayı başardı. Yönetim Osman Bey'in elinde iken, Yıldırım Beyazit Antalya ve Teke yöresini egemenliği altına aldı oğlu İsa Çelebi'ye Sancak olarak verdi.
Ankara Savaşı Sonrası Yenilenme ve Beyliğin Sonu
1402 Ankara Savaşı'ndan sonra Osman Bey Antalya ve Korkuteli'ni Timur'un egemenliğini tanıyarak geri aldı, yine Korkuteli'ni başkent yaptı. II. Murat döneminde bir kargaşalıktan yararlanmak isteyen Hamitoğlu Osman Bey; 1403 yılında Karamanoğlu II. Mehmet ile işbirliği yaparak, Antalya'yı geri alma girişiminde bulundu ise de başarılı olamadı; Antalya Beyi Hamza tarafından Korkuteli'nde baskına uğradı; orada öldürüldü.
Kısa bir süre de Antalya Emiri Yunus Bey'in kölesi Zekeriya'nın yönetiminde kalan Hamitoğulları (Antalya) Teke Beyliği de, böylece sona ermiş oldu.
Hamitoğulları Beyleri
Hamitoğlu İlyas Bey 1280 -1300 20 yıl.
Felekettin Dündar Bey 1300 - 1324 24 yıl.
Necmettin İshak Bey 1328 - 1340 12 yıl.
Muzafferettin Mustafa Bey 1340 - 1355 15 yıl.
Hüsamettin İlyas Bey 1355 - 1370 15 yıl.
Kemâlettin Hüseyin Bey 1370 - 1391 21 yıl.
Hamitoğulları Teke (Antalya) Kolu Beyleri:
Yunus Bey 1300 - 1324 24 yıl.
Mahmut Bey 1324 - 1328 4 yıl.
Hızır Bey 1328 - 1335 7 yıl.
Sinanettin Bey 1335 - ? ?
Dadı Bey 1360 - ? ?
Mehmet Bey (Zincir kıran) 1360 - 1380 20 yıl.
Osman Bey 1380 - 1392 12 yıl.
Osman Bey (Timur sonrası) 1402 - 1423 21 yıl.
Hamitoğulları Beyliği'nin Yöresel Etkileri
Hamitoğulları devrinde 108 yıl gibi pek uzun bir süre Isparta, Burdur, Antalya, Konya illerinde bazı yerlerin yönetimini ellerinde bulunduran Hamitoğulları'nın bölgenin yer adları, sosyal, ekonomik, kültürel yaşamı, gelenek, görenek, töresi, bayındır hale gelmesi gibi alanlarda; özellikle Isparta, Uluborlu, Eğirdir ilçelerinin tarihleri içinde, pek büyük ve önemli bir yeri bulunmaktadır.
Isparta kenti ise Hamitoğulları sona erdikten sonra yuzyıllar boyunca bu beyliğin "Hamit" adını taşıdı. Hamitoğulları Beyliği sona erdikten sonra Isparta ve civarı Osmanlı Devleti içinde "Hamit Sancağı" oldu. Sancak o zamanlar eyaletle ilçe arasında yer alan bir yönetim bölümü idi. 1891'de (Hamit) adına (mâmur, en bayındır) anlamına gelen bir (abat) eklenerek (Hamitâbât) olarak değiştirildi. Bu tarihten sonra da Isparta kentin adı "Hamitâbât" olarak kaldı. Bir süre Konya' ya bağlandı. 1919 da Konya'dan ayrıldı. 1922 yılında Hamitâbât adı Isparta olarak değiştirildikten sonra, il yapıldı. Görüldüğü gibi kent, 600 yılı geçkin, pek uzun bir süre, Hamitoğulları beyliğin "Hamit" adını taşımış oldu.
Hamitoğulları'nın ilk başkenti Uluborlu idi. Sonra buradan taşındılar Eğirdir'i "Başkent" yaptılar. Simdiki Isparta ilinin bu iki ilçesi Hamitoğulları devrinde başkent olmakla önem kazandılar; büyüdüler, bayındır hale getirildiler. Hamitoğullarından Dündar Bey, Eğirdir'de para bile bastı.
Hamitoğulları'ndan Kalan Tarihi Eserler
- Isparta, Uluborlu, Eğridir şehirleri basta olmak üzere Isparta yöresinde Hamitoğulları'ndan kalma, pek çok tarihî yapıt bulunmaktadır. Bu yapıtlardan bazıları şunlardır ;
- Isparta "Hızır Bey Hamami" : 1327-1328 yılları arası, Hamitoğulları Beyliğinin başında bulunan Dündar Bey'in kardeşi Hızır Bey tarafından yaptırılmıştır.
- Isparta "Hızır Bey Camii" : Bu cami de "Hızır Bey Hamamı" ile birlikte Hızır Bey tarafından yaptırılmıştır. 1888 yılında olan büyük Isparta depreminde yıkılmış, depremden sonra onarım görmüştür.
- Uluborlu "Muhittin Çeşmesi" : 1300 - 1324 yılları arasında 24 yıl Hamitoğulları Beyliğinin başında bulunmuş olan Dündar Bey tarafından yaptırılmıştır.
- Uluborlu "Türbesi" : Ahi Bahattin Camisi'nin bitişiğinde bulunan türbe Dündar Bey zamanında yaptırılmıştır.
- Uluborlu "Efendi Sultan Camii": Dündar Bey zamanında yapılmıştır.
- Uluborlu "Arapçık Çeşmesi" : Dündar Bey zamanında yapılmıştır.
- Eğirdir "Dündar Bey Medresesi" : Selçuklular zamanında han olarak yaptırılmış,
- Hamitoğullarından Dündar Bey tarafından da genişletilerek, medreseye çevrilmiştir.
- Hamitoğullarından kalma büyük ve tarihi değeri olan yapılardan biridir.
- Şarki Karaağaç "Tahta Minare" : Hamitoğulları tarafından yapılmıştır.
- Afyonkarahisar ilinin Şuhut İlçesinde bulunan "Kubbeli Camii ve Minaresi": 1328 - 1335 yılları arası Hamitoğulları'nın Teke Beyi bulunan Hızır Bey tarafından yaptırılmıştır. Caminin üç kubbesi bulunmaktadır; minaresi de iki şerefelidir.
- Burdur "Muzafferettin Medresesi": 1340-1355 yılları arasında 15 yıl Hamit Beyliğinin başında bulunan Muzarettin Mustafa Bey tarafından yaptırılmıştır.
- Bunlara benzer Hamitoğulları Beyliği sınırları içinde bulunan Gölhisar, Antalya, Korkuteli, Akşehir, Beyşehir, Seydişehir'de de bazı yapıtları bulunmaktadır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder