Dilmaçoğulları Beyliği

Dilmaçoğulları Beyliği, 1085-1192 yılları arasında Bitlis ve Erzen'de (Batman-Kozluk-Oyuktaş Köyü-Yeşilyurt Mezraası) egemen olan Türk beyliği. Kurucusu, Büyük Selçuklu hükümdarı Alp Arslan'ın komutanlarından Dilmaç Mehmed Bey'dir (Hükümdarlığı: 1085-1104). Kuruluş döneminde Büyük Selçuklu Devleti'ne biçimsel bağlılığını sürdüren Dilmaçoğulları, Toğan Arslan döneminde (1104-37) en parlak yıllarını yaşadılar.

Saltuklular ve Artuklular ile birlikte Haçlılara ve Gürcülere karşı savaştılar. Beyliğin kurucusu Dilmaçoğlu Mehmed (Muhammed) Bey, Sultan Alp Arslan devrinde Bekçioğlu Afşın, Ahmed Şâh gibi Türkmen beyleri ile Bizans idaresindeki Anadolu’ya akınlarda bulunuyordu.

Malazgirt Savaşı'na (1071) da iştirak eden Dilmaçoğlu Mehmed Bey, daha sonra Selçuklu ordusunun Halep çevresinde gerçekleştirdiği fetihlere katıldı. 1085 yılında Diyar-ı Bekir (Diyarbakır) alındıktan sonra Bitlis ve Ahlat da Selçuklu kuvvetleri tarafından zaptedildi. Bitlis ve havalisi Mehmed Bey’in idaresine bırakılarak ona iktâ (kullanım hakkı) edildi. Bu suretle Dilmaçoğulları Beyliği kurulmuş oldu. Önce Kılıç Arslan'a, onun ölümünden sonra da Ermenşahlar’a (Ahlatşahlar) bağlandı. Togan Arslan daha sonra Artuklular'dan İl Gazî'ye tâbi olmuş ve bu hükümdarla beraber Haçlılara ve Gürcülere karşı savaşmıştı.

Hüsâmeddîn Kurt zamanında (1137-1143), Irak Selçuklu sultanı Mes’ûd, kardeşi Selçuk-şâh’a Ahlat, Malazgirt ve Erzen bölgesini iktâ etmişti. 1138 Selçuk-şâh bu bölgeyi tahrip ettiği gibi, halkına da kötü davranmıştı. 1192 yılında Ermenşâhlardan Begtimur Bitlis'i zapt etti. Bundan sonra Dilmaçoğulları Beyliği Erzen ve havalisinde XIV. yüzyılına sonların kadar hüküm sürmüş, muhtemelen Akkoyunlular devrinde tarihe karışmıştır.